چیستان مازنی 2

  این چِه چیِه،این چِه چیِه-اَتا رَمِه گوو ،هَمِه زَنا

        برگردان  بفارسی : یک گله گاو  که همگی حمله می کنند .

                                      گوو (goo)   = گاو                                                                                                                                                                                                                                                                      زنا (zaana)   =  حمله کننده                                                                                                                                                                                                                                                    اتا (aata)  = یکی      

                                                           جواب : یک دسته زنبور                                                                                                                                                     این چِه چیِه،این چِه چیِه-اتا چِلهِ سَر،پنج تا                                                                                                         شاخ داینِه                                                                                                                                                                                برگردان بفارسی : روی یک شاخه کلفت پنج عدد شاخه دارد .

                 چِلهِ(chelleh) = شاخه                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        داینِه (daayneh) =  دارد           

                           جواب : دست

 این چِه چیِه ، این چِه  چیِه-اَتا پِلِکا ، دِ رنگ  دوو

  برگردان بفارسی : یک کوزه ماست ، داخلش دو رنگ دوغ                                                                                                                                                                                        پِلِکا(peleka)-کوزه ماست                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        دوو (doo) =دوغ                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            مَرغِنِه(maavgheneh) = تخم مرغ    

                            جواب : تخم مرغ                                                                                                                                                                                                                                                                                            این چِه چیِه،این چِه  چیِه آدِم کِشِنِه،                                                                                                                        محاکمه نَوونِه

 برگردان بفارسی: آدمها و انسانها را می کشد  ولی محاکمه نمی شود .

                              کِشِنِه (kesheneh) = می میراند                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               نَوونِه (naavooneh) =نمی شود 

             جواب : زلزله -سیل و....

 این چِه چیِه،این چِه  چیِه-اوو جِه تَرسِنِه ،اَش جِه نَتِرسِنِه

 برگردان بفارسی : اون چیست که از آب می ترسد ولی از خرس نمی ترسد

                                 اَش (aash) = خرس                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                             تَرسِنِه (taarseneh) =می ترسد                                                                                                                                                                نَتِرسِنِه (naaterseneh) = نمی ترسد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        مِجیلِه(mejeeleh) =مورچه        

                           جواب  : مورچه

 این چِه چیِه،این چِه چیِه-اوو  دِلِه شُونِه شیر نَوونِه

 برگردان بفارسی : اون چیست که داخل آب می شود ولی خیس نمی شود

                                                                      اوو (oo) =آب                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          دِلِه (deleh) = داخل                                                                                                                                                                                          شُونِه(shooneh) =می رَوَد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                            شیر (sheer) = خیس                                                                                                                                                                          نَوونِه(naavooneh) نمی شود                                                                                                                                                                                                            جواب : ساینِه    ساینِه (saayneh) = سایه

این چِه چیِه،این چِه چیِه-اِما دارِمی،خداوند ناینِه

 برگردان بفارسی: اون چیست که ما انسانها داریم ، ولی خداوند ندارد .

                                                                   دارِمی(daaremee) = داریم                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     اِما (emaa) =ما انسانها                                                                                                                                                                        ناینِه (naayneh) = ندارد                                                                                                                                                                                                                                                                                                               جواب : خُوو      خُوو (khoo)= خواب  

این چِه چیِه،این چِه چیِه-نا جُوو خِرنِه نا گَنِم ،بار وَرنِه پیشِ مَردِم

برگردان بفارسی : نه جو می خورد و نه گندم ،اما بار می برد پیش مردم

                                                               خِرنِه (kherneh) = می خورد                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                        گَنِم (gaanem) =گندم                                                                                                                                                                                          وَرنِه (vaarneh) = می بَرَد    

   جواب : سینی بزرگ یا مجمعه        مجمعه (maajmaaeh) =سینی بزرگ

این چِه چیِه،این چِه چیِه-دِلِه پُوس،بیرون گوشت

 برگردان بفارسی : آن چیست که داخلش پوست ، بیرونش گوشت است .

                                                         دِلِه (deleh) = داخل -درون                                                                                                                                                                                                                                                                                                                               پُوس (poos) = پوست 

                   جواب : چِنِک      چِنِک (chenek) = سنگدون

چیستان در زبان تبری ( مازندرانی ) . 1

   چیستان در زبان تبری یا مازندرانی و با این جمله که  : این چِه چیهِ ،این چِه چیهِ ، که مخفف و خلاصه چیست آن است . شروع می شود .که از پرسشی سر بسته و دشوار و یا کلامی پیچیده که برای درک معانی آن احتیاج به کمی تفکر و تأمل نیاز دارد.و یا سوأل از چیزی که با دادن نشانی های گنگ و مشکل که یافتن پاسخ و جواب آن همواره با دشواری و چالش همراه باشد .و نیاز به تفکر و تعقل داشته باشد .

در مازندران چیستان و یا همان این چِه چیه ، این چِه چیه ،در مجالس و محافل دوستانه و فامیلی و در بیشتر شوو نیشت ها ی شبانه عمدتأ مورد استفاده قرار میگرفت و میگیرد .و همواره نوعی سرگرمی به حساب می آمد و میآید .و معمولأ در آن جمع و محفل از طرف افراد چیستانهایی مطرح می شد و هر کس که جواب می داد امتیاز میگرفت .

که معمولأ این گفتن و با گفتن این چِه چیه ، این چِه چیه  ،بین دو  نفر شروع می شد .و از همدیگر چیستان می پرسیدند . و در صورت جواب ندادن به دیگران هم سرایت میکرد .و دیگران هم چیستان مطرح میکردند .

حال به چند نمونه از این چیستانهایی که در  زبان تبری  مورد استفاده قرار میگیرد  .توجه کنید :

   1-این چِه چیه ،این چِه چیه ،بالا شوونِه بار داینِه  ،جِر اِنِه کار داینِه

         برگردان به فارسی :  این چیست ، این چیست که بالا می رود بار دارد و پائین می آید کار دارد .

              جواب : کچه و یا همان  قاشق چوبی مازندرانی 

        کچه  { kaacheh ) = در مازندران قاشقهائی است که از چوبهای درختان جنگلی ساخته می شود.

    2  -  این چِه چیه ،این چِه چیه ، وِنِه جِمِه بی دَرزهِ  

    برگردان به فارسی : این چیست ، این چیست ، که لباس آن بدون درز است .

               جواب : مَرغِنِه  ویا همان تخم مرغ است  .

   3-  این چِه چیه ،این چِه چیه ، بالا شوونِه هالَنگ بالَنگ ، جِر اِنِه بَبر و پَلَنگ

 برگردان به فارسی : بالا می رود همچون بی رمق و بی جون ، هنگام پائین آمدن مثل ببر و پلنگ غران و نعره کشان 

       جواب : دَنگ و یا اودَنگ است .در مازندران قبل از آمدن کارخانه های شالیکوبی .ابزار الاتی چوبی بود که با آب کار میکرد 

   که شامل یک تیر جوبی بود که رائده ائی  سر آن وجود داشت  که بالا می رفت و در مخزن شالی فرود می آمد و سبب پوست کنده شدن شالی میگردید و آن را به                                                                       برنج تبدیل میکرد                                           

   4-   این چِه چیه ،این چِه چیه ،شوو کنیز ، روز خانم 

   برگردان به فارسی : شب ندیم و کنیز و از آن کار میکشند و در  روز خانم خانه 

      جواب : لا  ، دوواج  . همان لحاف و سابل خواب 

      دوواج ( dooaaj (  همان لحاف و رخت خواب  است .

  5- این چِه چیه ،این چِه چیه، اِسپِه هَسِه وَرف نییِه ، ریشِه داینِه دار نییِه

  برگردان به فارسی :   سفید هست ولی برف  نیست  ، ریشه دارد ولی  درخت نیست .

   جواب : دَننوون یا همان دندان است . 

 6- این چِه چیه ،این چِه چیه،اَتا مارو چَن تا وَچِه ،هَمِیِه تِک ماتیک بَزِه

  برگردان به فارسی : یک مادر و چند تا بچه  که لب همه آنها ماتیک  و یا روژلب زده .

      جواب : کبریت و چوب کبریت 

 7-  این چِه چیه ،این چِه چیه،اَتا لینگ داینِه ، هِزارتا چِش

   برگردان به فارسی : یک پا دارد و هزار تا چشم

      جواب : یک بوته آفتابگردان 

ضرب المثلهای مازنی 9

        اَتا دَسِ جا  چَنتا ، هِندِوانِه بَشِنِه بَهیتِن

  برگردان بفارسی :با یک دست چند عدد هندوانه می شود برداشت.

  مفهوم کنائی : بدین مفهوم که یک نفر مگر توان انجام چند کار همزمان و یا چندین مسئولیت را دارا می باشد . چنانچه اگر فردی چنین کاری بکند این ضرب المثل کاربرد دارد . 

   اتا (aatta) =  یک عدد - یکی                        

چَنتا (chaanta) = چند عدد                    

بَهیتِن  (baaheeten)=گرفتن -

بَشِنِه(baashenh)= می شود

دَس (daas)=دست

        اَتا  گوش  دَر  هَسه ، اَتا  گوش  دَروازِه

  برگردان بفارسی : یک گوش مثل درب و گوش دیگر هم مثل دروازه

  مفهوم کنائی : هنگامی که کسی از دیگری حرف شنوی نداشته باشد بکار می رود.

  اتا (aatta)= یک عدد - یکی

   هَسِه (haasseh) = هست 

   اَنگیر  اَز اَنگیرِ  جا  لَکه  یاد گیرنِه ، هَمسایه  از هَمسایهِ  جا  فَن

   برگردان بفارسی : انگور پوسیده و خراب سبب خراب شدن دانه های انگور کناری می شود .وهمسایه از همسایه دیگر فن یاد می گیرد .

   مفهوم کنائی : این ضرب المثل هنگامی بکار می رود که چشم و هم چشمی بین افراد ایجاد می شود .

  اَنگیر (aangeer)=انگور-

      لِسَک  هَم   جِزوِ  شاخدارها  دَکِتِه

   برگردان بفارسی : لِسَک ( حلزون ) هم  در جمع شاخدارها به حساب می آید .

   مفهوم کنائی : کنایه از این دارد که کسی در امری که شایسته آن نیست اظهار وجود و خود نمائی  نماید .

   لِسَک (lesaak)= حلزون

جِزوِه(jezveh)= به جمع -به دسته 

دَکِتِه (daaketeh)= اضاقه شدن - افتادن 

   اِتی  تِه وِسِه  دَکِتِه  ،دابووی  شالِ وِسِه نَکِتِه

 برگردان بفارسی : به این صورت که برای تو  سود و منفعت داشت برای شغال دابوو نداشت . ( دابوو منطقه ائی در آمل )

  مفهوم کنائی : زمانی بخت و اقبال به کسی روی نماید و مال و منالی بدست آورد ، کاربرد دارد .

   اِتی تِه وِسِه (etee  teh  veseh)=  اینجور که برای تو 

    دَکِتِه (daaKeth)=افتاد - آمد داشت 

   شال وِسِه نَکِتِه ( shaal  e  veseh  naaketh)=برای شغال سود و منعت  نداشت 

                                  وَنگ کَرِ شال  رِه  موونه  

           برگزدان بفارسی :مثل و شبیه شغال زوزه کش است .

          مفهوم کنائی : کنایه از هیاهو و پر سر و صدا بودن کسی است .

     وَنگ  کَرِ  شال( vaang  kaare  shaal)= شغالی که با صدای بلند زوزه می کشد

  موونه (moonneh)=مثل اوست -به او میماند -شبیه اوست-

                بَپِتِه   مِرغِنِه  رِه عَیدی  شوو  وِسِه  دارنِه

    برگردان بفارسی : تخم مرغ پخته شده و آب پز شده را برای شب عید نگه می دارد.

   مفهوم کنائی :هرچیزی برای خودش زمان و موقعی دارد و استفاده از آن در زمان خودش بهتر و مناسب تر است.

     بَپِتِه (baapeteh)=پخته شده به هر شکل-

     مِرغِنِه (merghekeh)=تخم مرغ -

     عَیدی  شوو (aaydee  shoo)= شب عیدی-

     وِسِه (veseh)-برای -

     دارنِه(daarneh)-نگه داشتن -

             اَلب  بَزووئه  بووردِه

    برگردان بفارسی : مثل رعد و برق درخشید و غرید و رفت.

    مفهوم کنائی : کنایه از آن دارد که خیلی تند و سریع و با هیاهو وپرسروصدا آمد و خارج شد وقدری صبرو تانی  نکرد .

    اَلب (aalb)-درخشیدن در لحظه ائی کوتاه

    بَزووئِه (baazooeh)- زدن -زد

   بووردِه (boordeh)- رفت-رفتن -

            تِرش  اِنار  ، شیرِه نَئوونِه

       برگردان بفارسی : انار ترش شیرین نمی شود .

      مفهوم کنائی : کنایه از این است که کسی بخواهد به زور و جبر خودش را در دل مردم جای دهدو خود را خوب و موجه جلوه دهد.

            تِرش (tersh)=منظور همان ترش است -

            شیرِه (sheereh)=شیرین 

          نئوونه (naaooneh)= نمی شود -

        اَتا لیوان  شیر وِسِه ، اَتا  گوو  نَخرینِنِه

        برگردان بفارسی : برای یک لیوان شیر یک گاو شیرده نمی خرند.

        مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که از نظر اقتصادی بصرفه نیست ، بی مورد هزینه کردن را نیز گویند.

         آتا ( aatta)= یکی - یک عدد

      وِسِه (veseh)= برای 

     گوو(goo)= گاو

      نخرینِنِه (naakhreenenh)= نمی خرند -خریداری نمیکنند-

ضرب المثلهای مازندرانی -8

     عُذر  وَچه ، مار زَنه کَچه  

        برگردان بفارسی : به بهانه گرسنگی فرزند ، مادر به نان و نوائی می رسد.

       مفهوم کنائی : معمولأ در مازندران در مجالس عروسی ،مهمانان وقتی پذیرائی می شوند ، در این بین مادری که نوزاد ی در          بغل دارد به برکت بودن نوزاد و بچه مادر خارج از عرف و رسم و زودتر از بقیه پذیرائی شایسته می شود .

           مار (MAAR=) مادر  

         وچه (VAACHEH ) =بچه - کودک                    

           زنه (ZAANH) =می زند-برخوردار می شود                  

            کچه (KAACHEH)= قاشقی ایست که از چوب درست می شود .

    خی  کِلِه ، خی  عَمِل اِنِه

      برگردان بفارسی : بچه گراز  وحشی  گراز می شود .

       مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که فرزندان اغلب خصوصیات والدین را به ارث می برند .مقصود این است که هر چی بکاری همان می دروی . یعنی خوبی کنی خوبی می بینی وبدی کنی بدی می بینی.

         خی (KHEE)=  گراز وحشی

          کله (KELEH)= فرزند - بچه

            انه (ENEH)= میآید - مثل آن می شود.

  این هِوایِ دِله ،خی بینجِ خوار نَشوونه

      برگردان بفارسی : در این هوا ( که ممکن است سرد و یا گرم و یا.... باشد )  گراز  برای خوردن شالی به شالیزار نمی رود .

      مفهوم کنائی : کنایه از عمل سنجیده دارد ، زمان و مکان درست را تشخیص دادن است .

           دله (DELEH)= درون - داخل

           بینج (BEENJ)= شلتوک شالی 

          خوار (KHAAR)= خوردن

        نشوونه (NAASHOONH)= نمی رود

 اَگِه اینکاربَهییِه،من تِه وِسِه زینِه وِرگ گیرمه

          برگردان بفارسی :اگر این کار بنجام گرفت و به سر انجام رسید ، من برای تو یک گرگ زنده میگیرم.

           مفهوم کنائی : کاربرد این ضرب المثل در مورد انجام امور محال و غیر ممکن گفته می شود .

           بهییه(BAAHEEYEH)= انجام شد-شدن

          ته وسه (TE   VESEH)= برای تو ، معادل لری آن سی تو است یعنی برای تو

          زینه (ZEENH)=زنده - جاندار

          ورگ (VERG)= گرگ

          گیرمه (GEERMH)= میگیرم 

  آخر ماس ره  بَشِنییِه

           برگردان بفارسی : سرانجام ماست رو ریخت.

          مفهوم کنائی :خلاصه اینکه آخر نتوانست کاری رو به درستی به سر انجام برساند.

       ماس (MAAS) = ماست

      بشنییه (BAASHENEEYEH)=به زمین  ریختن = ریخت

 آدم   سَر ره  سَرِ کَش زَنه ، نا  سنگِ کَش

       برگردان بفارسی :بدین معنا که انسان باید سر یا راس بدن را  به سر بزند نه به سنگ. 

          مفهوم کنائی :کنایه از آن دارد که با هر کسی نباید دوستی و ارتباط داشت . آدمی باید با افراد لایق و شایسته و هم سنگ و هم ردیف خودش مراوده داشته و همنشین بر کزیند .

        کش (KAASH) -شئی - چیز . توضیح اینکه کَش در زبان تبری به چند معنی دیگر نیز بکار می رود .در آتیه بآن خواهیم پرداخت

         زنه (ZAANH) - می زند .برخورد دو چیز ب

    با شتِمِه سَگِک ، بَیتِمِه چَگِک

          برگردان بفارسی :زائیدم توله سگی که پاچه ام را گرفت .یا فرزندی زائیدم و یا اموالی جمع آوری کردم که بلای جانم شد .

            مفهوم کنائی :کنایه از بی مهری فرزندان نسبت  به پدر و مادر و یا بی برکتی و بی خیری اموال برای صاحب مال .

             باشتمه (BAASHTEMEH)=زائیدم - بدنیا آوردم 

              سگک (SAAGEK)= توله سگ .در زبان تبری برای کوچک و ریز نشان دادن یک چیز ار حرف  (ک) در آخر کلمه استفاده می شود.مثل                    کچیکک یعنی خیلی کوچک و ریز 

            بیتمه (BAAYTEMEH)=گرفتم  -بدست آوردن چیزی

            چگک (CHAAGEK)=بد قلق - ناسپاس . 

    آغؤز دارِ سَر اِسا ، صَد نَفِر کَپتِل زَنِنِه

          برگردان بفارسی :روی شاخه درختان گردو  ، گردو آویزان است .هر روزه ممکن است صدها نفر برای چیدن آنها از روی درخت چوب                         بطرف  آنها پرتاب کنند .

        مفهوم کنائی : میگویند در خانه ائی که دختر دم بخت داشته باشند ،ممکن است که هر روز خواستگارهای متعدد ی جهت خواستگاری ایند و روند داشته باشند که معمولأ در چنین مواقعی از این ضرب المثل استفاده می شود .

         آغؤز (AAGHOOZ)= گردو 

         دارِ سَر ( DAAR  E  SAAR)= بالای درخت

          اِسا ( ESSA)= وجود دارد . یا میوه روی شاخه هست.

        کَپتِل( KAAPTEL)=چوبی بطول حدود 40 الی 60 سانتیمتر که برای چیدن میوه هائی روی درختان که دست رسی بآن بآسانی میسر نباشد

          با پرتاب آن بسمت میوه اقدام به چیدن آن می کنند .

         زَنِنِه ( ZAANENH) = به معنی پرتاب کردن است -در جملات معانی مختلفی دارد .مثلأ  دارِ زَنِنِه یعنی دارند درخت را قطع می کنند.

  بامشی کِتِه ره  اِزال وَنه،تِلا کِتِه ره به جنگ شال رِسِنه

                 بر گردان بفارسی: بچه گربه را به خیش یا گاو آهن جهت شخم زدن می بندد و بچه خروس را برای جنگ با شغال می فرستد.

                مفهوم کنائی :بدین مفهوم که هر کس و یا هر چیزی را  جای خودش نقش دادن تا بتوانند نقش خود را ایف کنند .یعنی بسته به توانائی

                های هر فرد به او مسئولیت دادن و از او کار خواستن است .

                   بامشی کِتِه ( BAAMSHEE)= بچه گربه .

                   اِزال ( EZAAL)= همان خیش = یا گاو آهن.

                  وَنه (VAANH)= می بندد . یعنی خیش را به بچه گربه می بندد.

                تلا کِتِه   (TELAAKETEH)= خروس کوچک . و یا بچه خروس .

               رِسِنه ( RESENH) = می فرستد  - رساندن .

                شال ( SHAAL)  = همان شغال است .

    هِوایِ بِهاری ، زن  و شیِ  دَعوا

                برگردان بفارسی : هوای بهاری ،مثل بگو و مگو و مرافعه زن و شوهر است .دعوای زن و شوهر مثل هوای بهاری                                                                      است به همان سرعت و تندی که هوا در بهار خراب می شود و می بارد و به همان تندی و سرعت هوا صاف و آفتابی  میشود . به                                   همان تندی و سرعت شروع شده به همان تندی و سرعت خاتمه می یابد .

                 مفهوم کنائی : کنایه از آن دارد که دعوای زن و شوهر را نباید جدی گرفت و به آن دامن زد .

                  زن و شی ( ZAAN   O   SHEE)= زن و شوه

 بَوی اوو سَردَرمِه شوونه،مِن گمهبِن دَرمِه شوونه

                      برگردان بفارسی : اگر بگی  که آب سرازیری می رود من میگویم که آب سر بالا می رود .

                       مفهوم کنائی : کسی که دروغ های بزرگ و زیاد می گوید ، معمولی ترین و پیش پا افتاده ترین حرفهای او را نمی شود باور کرد .این                               ضرب المثل در ارتباط با چنین افرادی کاربرد دارد .

                     بَوی ( BAAVEE)=بگوئی -از طرف تو گفته بشه

                     اوو ( OO)= آب

                     سَردَرمِه  ( SAAR DAARMH)= سرازیری - شیب بطرف پائین-

                    شوونه (SHOONH) = می رود 

                    گُمه (GOMH)= میگویم از طرف من گفته می شود-

                  بِن دَرمِه ( BEN DAARMH)  = سر بالائی - شیب بطرف بالا    

  پیتِه  کَمِل ره ، لِفا  کنه 

                               برگردان بفارسی : کاه و کلش پوسیده شالی برنج را جهت استفاده دام  با وسیله ائی جمع آوری می کند .

                          مفهوم کنائی : بدین مفهوم بکار می رود که کاری را بیهوده انجام دادن است .در مورد کسانی که کار  بیهوده و منفعتی ندارد                                       انجام میدهد بکار می رود .

                       پیتِه   ( PEETEH)= پوسیده شده

                      کَمِل (KAAMEL)= بعد از برداشت شلتوک برنج و خرمن کوبی شدن  ، آنچه باقی می ماند به زبان تبری گفته می شود کَمِل .شبیه                               کاه  و کلش گندم

                      لِفا  ( LEFA)= چوبی است بطول تقریبی تا 150 سانتی متر که در انتهای آن یک زائده ائی بطول تقریبی 10 سانتیمتر که از این وسیله                         برای جمع آوری همان کَمِل بعد خرمن کوب استفاده می شود .

                      کنه( ;KENH)  = میکند - انجام می دهد .        

  تینارِ آدم ره شال خرنه

                         برگردان بفارسی :  آدم تنها را شغال هم می خورد .

                            مفهوم کنائی : کنایه از این دارد که هیچ وقت کاری رت به تنهائی شروع و انجام نکه مایه شکست خوردن است . خلاصه اینکه                                       آدم تنها ضعیف است .

                                 تینار ( TEENAR)= تنها

                                      شال ( SHAAL)= شغال

                                      خرنه (KHERNH)= می خورد - خرده  می شود

  کِچیکِ  خی  وِراز  بوونه  ، کِچیکِ رو خنِهِ هِراز بوونه

      برگردان بفارسی : بچه گراز روز ی ،گراز بزرگ و قوی می شود ، و نهر کوچک هم روز ی  رودخانه می شود .

          مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که کارهای خوب یا بد و کوچک بی اهمیت روزی نتیجه ائی بزرگ خواهند داد .مثلأ تخم مرغ دزد روزی                       شتر دزد می شود . 

            کِچیک (KECHEEK)= کوچک

             خی ( KHEE)= گراز وحشی

             وِراز ( VERAAZ)= گراز وحشی بزرگ و قوی

              رو خنه ( ROOKHENH)= رودخانه کوچک یا همان نهر

                هِراز ( HERAAZ) = منظور رود خانه هراز است

                بوونه ( BOONH)= شدن - می شود

   شال  دَس  و گوو  بِتیم

  برگردان بفارسی : شکم به گاو را بدست شغال سپردن .

  مفهوم کنائی : هنگامیکه هر کسی امانتی را بدست نا اهل و نا امین بسپارد با این ضرب المثل به او هشدار می دهند .

        شال (SHAAL)= همان شغال است 

        دس ( DAAS)= همان دست است

      گوو بِتیم ( GOO BETEEM)= محتویات شکم گاو

ضرب المثل های مازندرانی 7

     اگه قاطر کره بیاره

برگردان به فارسی :اگر قاطر کره ائی بدنیا بیاورد .قاطر و همانند حیوانات دورگه نمی توانند بچه دار شوند.

مفهوم کنائی : این ضرب المثل برای بیان غیر ممکن بودن کاری بکار میرود .

      اگه سگ خنه ساز بییه ،چه گزنا بن دراز بییه

برگردان به فارسی :میگوید که اگر سگ قادر به ساختن خانه بود چرا زیر بوته گزنه دراز می کشید.

مفهوم کنائی :کسی که همیشه برای کاری غلو میکند و اما هیچ وقت به انجام آن کار دست نمی یازد و نهایتأ به کسی که همت و عرضه ائی ندارد گفته می شود.

  خنه (kheneh) خانه ،یا همان لانه سگ .

بییه (beeyeh) بود ، بودن.

  گزنا (gaazna) همان گیاه گزنه است.

     شیر که پیر بوو ،شال خنه زنه

برگردان به فارسی :میگوید که شیر پیر فرتوت شود شغال هم به آن می خندد و مورد تمسخر قرار میدهد .

مفهوم کنائی :پیری و روزگار ناتوانی جسمی است که در مقابل هر چیز وهرکسی تحقیر می شود و مورد تمسخر قرار میگیرد به واسطه رنجوری و ضعف جسمانی .

بوو (bavoo) شود،، ،شدن ،،،  شال (shaal) شغال

خنه (khaaneh) خنده ،،،  زنه (zaaneh) میزند

     کل هسمه دلاور ،حرف زمه برابر

برگردان به فارسی :من کچل هستم و شجاع و بی باک و دلاور حرفم را می زنم رودرو

مفهوم کنائی :هنگامی بکار می رود که شخص لازم است بدون رودر بایستی حرفهایش را بزند و از پنهان کاری خودداری نمایدو مستقیمأ و جلوی روی طرف حرفش را بزند.

کل (kaal) کچل ،،،  هسمه (haasemh) هستم

زمه (zaamh) میزنم   

     کرک موس دارنه ،غاز مرغنه کنه

برگردان به فارسی :مخرج (کون) به اندازه مرغ دارد ولی می خواهد تخم غاز بگذارد.

مفهوم کنائی :کنایه از این است که ظرفیت کم و محدودی دارد ولی می خواهد کاری بزرگتر از ظرفیت و توان خود انجام دهد.

کرک (kerk) مرغ .  

مرغنه (merghenh) تخم مرغ ،، ،  کنه (kennh) میکند.

مووس (moos) کون ، مخرج،(برای همه از انسانها گرفته تا  حیوانات بکار میرود).

    کوه  کش کنه ، دریا شه خد ره  شورنه

برگردان به فارسی : در کوهستان قضای حاجت میکند و با آب دریا خود را می شوید.

مفهوم کنائی :کنایه از شخصی است که در کارها سرعت عمل دارد و فاصله ها را با سرعت و همت و تلاش طی میکند .

کش (kesh) مدفوع ،،، کنه (kennh)  میکند

شه خد (sheh  khed)  خودش،،،    شورنه (shoornh) می شوید

    کوه  ره  وره  چرنه ، خنه  ره وچه

برگردان به فارسی :بره را برای چرا به کوهستان میبرند ،علفهای کوهستان را برها می چرند ، و خوراکیهای خانه را بچه

مفهوم کنائی :بدین معنا که در خانواده های پر جمعیت و عیالوار همیشه از اقتصاد قوی برخوردار نیست ،وهرچه در خانه باشد به سبب جمعیت زیاد بچه ها خورده می شود.

وره (vaareh)  بچه گوسفند .بفارسی همان بره است  .

چرنه (chaareneh) چریدن ،چریدت توسط حیوانات علف خوار.

خنه (khenh) خانه،،، وچه (vaacheh)  بچه ، کودک ، فرزند .   

    گرن  بز  سر  چشمه  اوو  خرنه

برگردان بفارسی :بز گر گرفته (گر = یک نوع بیماری پوستی ) در بالا دست چشمه آب می نوشد.

مفهوم کنائی :افرادی که شکل ظاهری خوبی ندارند و در باطن خود را از برتر از دیگران می دانند و از خود راضی هستند و به کمتر از بهترین راضی نمی شوند.

گرن (gaaren) گر گرفته (یک نوع بیماری پوستی )

اوو (oo) آب،،،   خرنه (kherneh)  می خورد ، خوردن ، نوشیدن

     ورزا  گوز  بدا  ، مز بسوته

برگردان بفارسی :گاو نر گوزید مزدش سوخت

مفهوم کنائی : هنگامیکه به بهانه های واهی و پوچ بخواهند حق کسی را ندهند و تباه کنند .که موضوع بهانه با اصل آن هیچ ارتباطی ندارد بکار میرود.

ورزا (verza)گاو نر که جهت شخم زمین استفاده می شده

بدا (beda)  دادن ،از دست دادن.

مز (mez)  همان مزد است .

بسوته (baasooteh) بسوخت ، سوختن.

    اتا  تیم  باروت  داشته  ،برای نمود  داشته

برگردان بفارسی :یک دانه ، مقدار کمی باروت دارد و آنهم برای خود نمائی داشت

مفهوم کنائی :بدین مفهوم که داشتن هر چیزی اعم از مادی و معنوی هنگامی مفید فایده است که بتوان از آن استفاده بهینه کرد و نه برای خودنمائی و فخر به دیگران و برای نمایش به دیگران.

اتا تیم (aata  tim) یک عدد، مقدار کمی

داشته (daashteh) داشتن ،

     همه  شونه ره  قوت دره ، ته چونه ره

برگردان بفارسی :شانه و کتف و بازو ی همه قوی است قوت دارند اما تو فقط چانه ات.

مفهوم کنائی : کنایه از پر حرفی است و کم کاری .کسی که زیاد حرف می زند و کمتر کار و فعالیت می کند.

شونه (shooneh  ) شانه و کتف و بازو

ره (reh) هست ، وجود دارد ،،،قوت (ghovaat) نیرو ، توان ، زور

ته چونه ره (teh  chooneh  reh) در فک و چانه تو .

    پلا احمد شنه ،فاتحه  ممد

برگردان بفارسی :برنج و پلوی احمد رو می خورند و فاتحه برای ممد می فرستند.

مفهوم کنائی :از کسیکه به تو خوبی کرد و نیکی تشکر نمی کنی و از دیگری تشکر میکنی

پلا (pela) پلو ،خوراکی از برنج.

احمد شنه (ahmad   e  sheneh )مال احمد است.

ممد (mamad) خلاصه شده همان محمد است.

    ماشه  ره  کله اینگنی ، گناهکار  خوردار  وونه

برگردان بفارسی :انبر آتش گیر را داخل اجاق می گذاری گناهکار و مجرم با خبر می شود.

مفهوم کنائی :اگر کسی گناه و جرمی مرتکب شودو اگر وسیله اثبات گناهکاری مهیا باشد ، اعتراف می کند.

ماشه (maasheh) انبر ی که با آن آتش را می گیرند.

کله (kaaleh) اجاقی که در آن آتش درست میکنند.

اینگنی (eengeni) می گذاری.

خوردار وونه (khaaver  daar) با خبر می شود.

    ترش  انار  ، شیره نؤنه

برگردان بفارسی : بدین معنا که انار ترش شیرین نمی شود .

مفهوم کنائی :کنایه از این است که کسی بخواهد به زور و جبر خودش را در دل دیگران جا کند ، و خود را خوب جلوه دهد ، که این میسر نمی شود.

شیره (sheereh)  شیرین ،،، نؤنه (naaoneh) نمی شود.

    تش  پشت ، کلن عمل انه

برگردان بفارسی :از آتش خاکستر بجای می ماند.

مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که انسانهائی که با اصل و نسب به اشخاص پوچ و سبکسر تبدیل می شوندو یا برعکس .و در اصطلاح در مورد فرزندانی که پدرانشان آدمهائی با خصوصیات بر جسته ،چه مثبت و یا منفی باشند و این خصوصیات در فرزندان بگونه دیگر بروز نماید.مثلأ پدر با خصوصیاتی مثل پرخاشگری ، دزدی،چشم چران ،وووو اما فرزند بر عکس هیچگونه ای خصوصیات را ندارد بلکه مثلأ کم رو ، خجالتی ،و مردم دار باشد این ضرب المثل  بکار می روددر مجموع به این اشاره دارد که با کوشش در راه خود سازی و تعالی انسان که شاید با اصل و نسب ارتباطی نداشته باشد.

تش  پشت  (  taash  e  psht)  بعد از آتش.

عمل  انه (aamal  eneh) عمل می آید.  

  کلن (kelen)  خاکستر بعد از آتش .                 ,