ضرب المثل های مازندرانی 5

اش دس هلی جه نرسنه گنه ترشه

برگردان به فارسی :   دست خرس به آلوچه  نمی رسد میگوید آلوچه ترش است.

مفهوم کنائی :زمانی بکار می رود که کسی نمی تواند کاری را به انجام برساند ، بهانه تراشی می کند.

اش (aash ) خرس  ،،    هلی (haalee)  آلوچه                                                                                                                                                                               گنه (geneh)  میگوید  ،،              

نرسنه (naareseneh)نمی رسد،،    دس (daas)  دست

شوو سیوو ،گوو سیوو

برگردان به فارسی : شب سیاه است و گاو هم سیاه

مفهوم کنایی : هنگامی بکار می رود که در مواقع خاص کسی متوجه عیب هایش نشوند.

شوو (shoo) شب        سیوو (seeu) سیاه         گوو (goo) گاو

عروس سما بلد نییه ،گنه بنه تپه چاله دارنه

برگردان به فارسی : عروس رقصیدن بلد نیست میگوید زمین ناهموار است و پستی و بلندی دارد.

مفهوم کنائی : هنگامی بکار می رود که فرد قصد بهانه های بی مورد را دارد. و از زیر بار آن کار شانه خالی کند.

سما (semaa) نوعی  رقصیدن محلی مازندرانی  ،،   

بنه(beneh) زمین -کف جائی ،،     دارنه (daarneh) دارد

نییه (neeyeh) نیست         گنه (geneh) میگوید

گت مووس ،گت شلوار خوانه

برگردان به فارسی : باسن بزرگ شلوار بزرگ هم می خواهد

مفهوم کنائی : بدین معنا که هر که بامش بیش برفش بیشتر

  گت (gaat) بزرگ   ،،  مووس (moos) باسن - کپل  ،،                                                                                                                                                  خوانه (khaaneh) می خواهد

پر کنگ شلوار خشتک ناینه ،وچه باد کنه

برگردان به فارسی : شلوار پدر کهنه و پاره و مندرس است ولی بچه اش افاده دارد و تکبر میکند.

مفهوم کنائی :کاربردش هنگامی است که فرزندی که پدرش فقیر و تهیدست باشد ولی او با فیس و افاده باشد و به دیگران تکبر می کند.

پر (per) پدر   ،،  کنگ شلوار(keng) شلوار به پا داشتن    ،،                                                                                                                                                     ناینه (naayneh) ندارد

وچه (vaacheh) بچه - فرزند

بپته خربزه ، نصیب شال بوونه

برگردان به فارسی : خربزه رسیده نصیب شغال می شود.

مفهوم کنائی : بدین معنا و مفهوم که چیزهای خوب نصیب کسی می شود که لیاقتش را ندارد .

بپته (baapeteh) رسیده - پخته شده،،  شال (shaal) شغال                                                                                                                                             بوونه (booneh) میشود

اش ره کشمه ،پلنگ دار دمه

برگردان به فارسی :  خرس را می کشم و پلنگ را می تارانم به روی درخت.

مفهوم کنائی : زمانی بکار می رود که کسی شاخ و شانه تو خالی می کشد.

اش (aash)خرس ،، کشمه (keshemeh) می کشم -کشتن ،،                                                                                                                                              دار (daar) درخت

دمه (demeh) می دهم-میفرستم بالای درخت     

اش ره ورف روز کشننه

برگردان به فارسی : خرس را در روز برفی شکار می کنند و می کشند.

مفهوم کنائی : بدین معنا که هر کاری تابع زمان و مکان خویش است.

اش (aash) خرس  ،،  ورف (vaarf) برف ،،                                                                                                                                                                           کشننه (kesheneneh) می کشند-کشتن

اسب با بار گووم بوونه

برگردان به فارسی : مکانی که اسب با بارش گم می شود.

مفهوم کنایی :در مورد آدمهای بی نظم و ترتیب و اهل ریخت و پاش کار برد دارد.

گووم (goom) گم شدن ،،     بوونه (booneh) می شود

کنوو  ره موندنه

برگردان به فارسی : مانند و شبیه زالو است.

مفهوم کنایی : در مورد افراد نزول خوار بکار میرود که شیره جان مردم را می مکند.

کنوو (kaanoo) زالو  ،،     موندنه  (moondeneh) شبیه -مانند

شال مرگی کنه

برگردان به فارسی :شغال خود را به مردن می زند.

مفهوم کنایی :هنگامی بکار میرود که کسی از روی مکر و نیرنگ خود را بی گناه و ساده و مظلوم نشان دهد و از زیر باز خواست فرار کند .

شال (shaal) شغال  ،،  مرگی (maargee) خود را به مردن زدن                                                                                                                                               کنه (ken neh)میزند

اسب ره  روو  هادی ،پالون دله کمل ره خرنه

برگردان به فارسی : اگر به اسب زیادی برسی کاه و کلش داخل پالان را هم می خورد .

مفهوم کنایی : توجه و التفات بیش از حد به شخصی که ظرفیت و توان محبت زیادی را ندارد سبب می شود که دست بکاری بزند که از حد او خارج است.

روو (roo)توجه زیادی ،،    هادی (hadee) دادن                                                                                                                                                                             دله (deleh)داخل  -درون

کمل (kaamel) کاه شالی برنج ،،   خرنه (kherneh) می خورد

بامشی ره خله کنجی بدی ،چنگلی زنه

برگردان به فارسی :اگر گربه را در تنگنا قرار دهی به تو زخم می زند و چنگول به سر و صورتت می کشد.

مفهوم کنایی : بدین مفهوم که وقتی به کسی بیش از حد فشار وارد کنی از کوره در می رود و به تو و دیگران آسیب می رساند و مقابل تو می ایستد.

بامشی (baamshee) گربه،،  خله (khaaleh)خیلی - زیاد                  

بدی (bedee)قرار دادن  ،،   چنگلی (chaanglee)پنجه - چنگول           

کنجی (kenjee) گوشه - ،، زنه(zaaneh)میزند

اسب دارنی نال کنی ، خر چه شه دس جلو یارنه

برگردان به فارسی :داری نعل به دست و پای اسب می زنی چرا الاغ دستش را برای نعل کردن جلو می آورد.

مفهوم کنایی :در مورد دخالتهای انسانهای سبک سر و کم ظرفیت در کاری که به آنها ارتباط ندارد.

دارنی (daarnee) می خواهی  ،،   نال (naal) نعل سم چهار پایان                                                                                                                                       کنی (kennee)بکنی  ،،                                                                   یارنه (yaarneh)می آورد

شه (sheh)خودش - ،،            دس (daas)دست            

اگه لله زن بووئی ،افتوبه لیله ره صدا یارنی

برگردان به فارسی : اگر نوازنده نی باشی ،می توانی لوله آفتابه را هم به صدا در بیاوری و بنوازی .

مفهوم کنایی : اگر توانایی و قابلیت کاری که در تخصص توست را دارا باشی ، با خلاقیت کارهای سخت را می توانی انجام دهی.

لله زن (laleh zaan)نوازنده نی محلی مازندرانی                                                                                                                                                                     بووئی  (booee)باشی

افتوبه (aaftoobeh)آفتابه ،،                                                                    لیله (lileh)لوله                                                                                                                                                                         یارنی (yaarnee)می آوری

آثار باستانی تبرستان : برج رسکت ساری

برج رسکت ساری ،برج آرامگاهی سلجوقی با معماری خاص و ویژه

برج رسکت ساری آرامگاه یکی از شهریاران آل باوند معاصر دوره سلجوقیان است.این برج باقیمانده از فنون خاص و ویژه معماری ایرانی ، بگونه ائی در شیب تند کوهی سنگی بنا شده که تعجب همگان را بر می انگیزد .

معماران این برج با استفاده از تراشیدن سنگهای کوه حفره ائی سنگی بوجود آوردند تا بتوانند سکوی آجری را در داخل آن بنا کنند .

برج مدور رسکت دارای ارتفاعی 18 متری است و محیط آن در پائین حدودأ به مقدار 15 متر است .سقف این برج مخروطی است که قطر قسمت داخل آن حدود 57 متر است .لب برج با ردیف های مضاعفی  مقرنس های آجری مزین و به نقوش گچبری تزئین شده است .در پائین این مقرنس ها کتیبه ای با شکوه  به خط کوفی به کمک گچبری نقش شده است .که متأسفانه دو سوم آن از بین رفته است .

حروف کتیبه به رنگ سفید بر زمینه ائی به رنگ آبی جلوه نمائی می کند.در کنار این نوشته کوفی کتیبه ائی  هم به خط پهلوی ساسانی وجود دارد .که البته بسیار آسیب دیده است .

دسترسی به روستای رسکت از طریق جاده ساری  -پائین هولار -فریم -مقدور است.

                                                                                                                       ( بت غم )

سازهای بومی ومخصوص تبرستان

دوسر کوتن

این ساز کوبه ائی در واقع نوعی نقاره کوچک است که از دو کاسه کوچک و بزرگ و دو قطعه پوست حیوان تشکیل شده است .ساز کوبه ائی از نوع یک طرفه و بدنه اش فلزی است و با دو عدد چوب همانند درام  نواخته می شود . در تبرستان به ان دوسر کوتن(Dosar kooten )  می گویند این ساز همراهی کننده سرنا و گاه با نی محلی مازندرانی یعنی لله وا است .   

لله وا

ساز بادی بدون زبانه و مختص مازندران در شمال ایران است .صدائی بسیار خاص دارد و به همین دلیل شنیدن صدایش ،همواره  فرهنگ موسیقیائی مازندران را تصویر میکند .از جنس گیاه نی ساخته میشود و صدایش شفاف است .و استاد حسین طیبی شاخص ترین نوازنده این ساز است .

لله وا سر شناس ترین و در دست رس ترین ساز مازندرانی است که نوعی نی چوپانی است .نوع نواختن و صدا دهی این ساز تفاوتهای اساسی با نی سنتی دارد .این ساز دارای هفت بند و چهار سوراخ در رو ، و یک سوراخ در زیر با فاصله های معین است .دامنه صدا دهی آن از نت  Do تا نت la  در گردش است . یک سر لله وا روی دو لب قرار گرفته و به نحو ویژه ائی با فشار باد و بازی هنر مندانه انگشتان روی پرده ها ( سوراخ ها ) نواخته می شود .از ویژه گیهای این ساز یعنی لله وا اینست که از شروع نواختن لله وا تا پایان یک آهنگ از روی لب برداشته نمی شود .با شیوه ائی مخصوص صدایش قطع نمی شود .نحوه نفس کشیدن نوازنده لله وا بگونه ائی است که همزمان نواختن عمل نفس گیری انجام می شود .که اصطلاحأ در نزد نوازنده ها ی لله وا به نفس خوردن شهرت دارد .

این ساز را معمولأدر شب نشینی ها ( شو نیشت ) زمستانی و شب نشینی های قبل از عروسی به تنهائی و یا در جواب آواز و توری تبری خوانی ، ترانه مازندرانی می نوازند.

ساز دیگر مازندران غرنه است

غرنه ساز مازندرانی از جنس نی است ،باریکتر و کوتاه تر از لله وا است . و شامل سری ، بدنه ،شاخ گاو ..که در جشنهای میدانی ومحافل عروسی نواخته می شود .

تشت لگن ، یا تشت لاک

این ساز معمولأ توسط یک یا دو نفر از بانوان در مجالس عروسی در روستاها نواخته می شود .که برای صدا دهی بهتر و بیشتر از یک یا دو ظرف برنجی  و یا زیر دستی  برنجی در لگن  یا تشت مسی اجرا می شود .

                                                                                           ( بت غم )

منظومه هوجبر سلطون

                                                                                                                                       منظومه هژبر سلطون

منظومه هژبر سلطون : هوجبر نومه یا هوجبر سلطون از روایاتی شعر گونه بر گرفته از حادثه تاریخی است که در شمال ایران یعنی در تبرستان  رخ داده است.

هژبر یکی از افراد شجاع ، دلیر ،و آزادی خواه و ظلم ستیز منطقه سواد کوه بوده که به مخالفت با رضا شاه و نیروهایش  پرداخت و سر انجام به گونه ائی نا جوانمردانه توسط نیروهای رضا شاه به قتل رسید .

منظومه هژبر سلطون ،منظومه حماسی تاریخی و واقعی است ،که از این واقعیت تاریخی مردم مازندران آنگونه که مورد پسندشان بوده در مناطق مختلف مازندران و تبرستان آنرا بازسازی کرده و اشعاری را سروده اندکه ابیاتی ازآن را در زیر  می آوریم.  این منظومه گزارش تاریخی صرف و محض نیست بلکه یک واقعیت تاریخی است .منظومه هزبر سلطون در تقسیم بندی سرودها در رده سرودها و منظومه حماسی قرار میگیرد.

سرایندگان این منظومه  آنگونه که مایل بوده و خواسته اند این حماسه را بازسازی کرده اند .مطابق آرمانها و آرزویشان با دستمایه قرار دادن رویدادهای واقعی به سرودن و بازسازی آن اقدام کرده اند .

این حماسه و منظومه بازتاب و واکنشی از خواسته ها و آمال جامعه و قومی است که در دست یافتن به آرمانهایشان ناکام مانده اند .منظومه حماسی هژبر سلطون قالبی خاص و مخصوص به خود دارد که هر مصرع آن یک بیت دارد.سرایندگان این منظومه حماسی از عوام بوده اند و بنابراین فقط ،با ذوق و سلیقه و استعداد ذاتی و خدائی شان این اشعار را سروده اند .و زیاد به وزن و قافیه توجهی نداشته اند.چهره هژبر سلطون در باورهای مردم مازندران :

شخصیت هژبر یا همان اسدالله خان باوند در نظر مردم مازندران شخصیتی محبوب و دوست داشتنی ومؤمن به حق ، دلسوز ، حامی مظلومان ،شجاع و ماهر در تیر اندازی و........است .ابیاتی از منظومه هژبر سلطون : 

نیشت بیمه خنه و بی گمون                                                                         سه تا شیر وچه دارنه امیر تامون

سهم الممالک و رئیس قشون                                                                    سیف الله خان سرتبپ شیرین زبون

برو چشمه سر ناهار خارون                                                                          خور بیمو از سوی قشون

چه خور دارنی هژبر سلطون                                                                       سراغ خرنوا  بیمو   یزدون

گنه دستگیر هاکنیم هژبر سلطون                                                                این گپ ره بشنوسه هژبر سلطون

صدا هاکرده ، ای خواخر گلون                                                                  دوشتره ره دکن قند و چائی و نون

امشوعقیده ام هسه شبیخون                                                                 ماه سو جا بیمو کنار قشون

نشون هاکرده چادر یزدون                                                                          یزدون ره بورده تا شه خنه میون

بورده خدمت امیر اکرم نوم                                                                        امیر بهوته شما نکوشین یزدون پهلوون

تیر خالی هاکنین سمت بیابون                                                                    هژبر راهی بهییه سمت مازرون

پلی هاکرده سر خل نسوم                                                                             سنگر بهیته وه برار میون

اون روز بجنگسه روز تا نماشون                                                              اون همه قشون ره هاکرده داغون

راه دکته هژبر سمت مازرون                                                                      خرابه تلار وونه دم زنون

                                             و........ بیت آخر

نماشون سر نم نم بارون                                                                          بهشهر خرابه هژبر بهییه تیر بارون

                                         ( بت غم )