ضرب المثلهای مازندرانی -8

     عُذر  وَچه ، مار زَنه کَچه  

        برگردان بفارسی : به بهانه گرسنگی فرزند ، مادر به نان و نوائی می رسد.

       مفهوم کنائی : معمولأ در مازندران در مجالس عروسی ،مهمانان وقتی پذیرائی می شوند ، در این بین مادری که نوزاد ی در          بغل دارد به برکت بودن نوزاد و بچه مادر خارج از عرف و رسم و زودتر از بقیه پذیرائی شایسته می شود .

           مار (MAAR=) مادر  

         وچه (VAACHEH ) =بچه - کودک                    

           زنه (ZAANH) =می زند-برخوردار می شود                  

            کچه (KAACHEH)= قاشقی ایست که از چوب درست می شود .

    خی  کِلِه ، خی  عَمِل اِنِه

      برگردان بفارسی : بچه گراز  وحشی  گراز می شود .

       مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که فرزندان اغلب خصوصیات والدین را به ارث می برند .مقصود این است که هر چی بکاری همان می دروی . یعنی خوبی کنی خوبی می بینی وبدی کنی بدی می بینی.

         خی (KHEE)=  گراز وحشی

          کله (KELEH)= فرزند - بچه

            انه (ENEH)= میآید - مثل آن می شود.

  این هِوایِ دِله ،خی بینجِ خوار نَشوونه

      برگردان بفارسی : در این هوا ( که ممکن است سرد و یا گرم و یا.... باشد )  گراز  برای خوردن شالی به شالیزار نمی رود .

      مفهوم کنائی : کنایه از عمل سنجیده دارد ، زمان و مکان درست را تشخیص دادن است .

           دله (DELEH)= درون - داخل

           بینج (BEENJ)= شلتوک شالی 

          خوار (KHAAR)= خوردن

        نشوونه (NAASHOONH)= نمی رود

 اَگِه اینکاربَهییِه،من تِه وِسِه زینِه وِرگ گیرمه

          برگردان بفارسی :اگر این کار بنجام گرفت و به سر انجام رسید ، من برای تو یک گرگ زنده میگیرم.

           مفهوم کنائی : کاربرد این ضرب المثل در مورد انجام امور محال و غیر ممکن گفته می شود .

           بهییه(BAAHEEYEH)= انجام شد-شدن

          ته وسه (TE   VESEH)= برای تو ، معادل لری آن سی تو است یعنی برای تو

          زینه (ZEENH)=زنده - جاندار

          ورگ (VERG)= گرگ

          گیرمه (GEERMH)= میگیرم 

  آخر ماس ره  بَشِنییِه

           برگردان بفارسی : سرانجام ماست رو ریخت.

          مفهوم کنائی :خلاصه اینکه آخر نتوانست کاری رو به درستی به سر انجام برساند.

       ماس (MAAS) = ماست

      بشنییه (BAASHENEEYEH)=به زمین  ریختن = ریخت

 آدم   سَر ره  سَرِ کَش زَنه ، نا  سنگِ کَش

       برگردان بفارسی :بدین معنا که انسان باید سر یا راس بدن را  به سر بزند نه به سنگ. 

          مفهوم کنائی :کنایه از آن دارد که با هر کسی نباید دوستی و ارتباط داشت . آدمی باید با افراد لایق و شایسته و هم سنگ و هم ردیف خودش مراوده داشته و همنشین بر کزیند .

        کش (KAASH) -شئی - چیز . توضیح اینکه کَش در زبان تبری به چند معنی دیگر نیز بکار می رود .در آتیه بآن خواهیم پرداخت

         زنه (ZAANH) - می زند .برخورد دو چیز ب

    با شتِمِه سَگِک ، بَیتِمِه چَگِک

          برگردان بفارسی :زائیدم توله سگی که پاچه ام را گرفت .یا فرزندی زائیدم و یا اموالی جمع آوری کردم که بلای جانم شد .

            مفهوم کنائی :کنایه از بی مهری فرزندان نسبت  به پدر و مادر و یا بی برکتی و بی خیری اموال برای صاحب مال .

             باشتمه (BAASHTEMEH)=زائیدم - بدنیا آوردم 

              سگک (SAAGEK)= توله سگ .در زبان تبری برای کوچک و ریز نشان دادن یک چیز ار حرف  (ک) در آخر کلمه استفاده می شود.مثل                    کچیکک یعنی خیلی کوچک و ریز 

            بیتمه (BAAYTEMEH)=گرفتم  -بدست آوردن چیزی

            چگک (CHAAGEK)=بد قلق - ناسپاس . 

    آغؤز دارِ سَر اِسا ، صَد نَفِر کَپتِل زَنِنِه

          برگردان بفارسی :روی شاخه درختان گردو  ، گردو آویزان است .هر روزه ممکن است صدها نفر برای چیدن آنها از روی درخت چوب                         بطرف  آنها پرتاب کنند .

        مفهوم کنائی : میگویند در خانه ائی که دختر دم بخت داشته باشند ،ممکن است که هر روز خواستگارهای متعدد ی جهت خواستگاری ایند و روند داشته باشند که معمولأ در چنین مواقعی از این ضرب المثل استفاده می شود .

         آغؤز (AAGHOOZ)= گردو 

         دارِ سَر ( DAAR  E  SAAR)= بالای درخت

          اِسا ( ESSA)= وجود دارد . یا میوه روی شاخه هست.

        کَپتِل( KAAPTEL)=چوبی بطول حدود 40 الی 60 سانتیمتر که برای چیدن میوه هائی روی درختان که دست رسی بآن بآسانی میسر نباشد

          با پرتاب آن بسمت میوه اقدام به چیدن آن می کنند .

         زَنِنِه ( ZAANENH) = به معنی پرتاب کردن است -در جملات معانی مختلفی دارد .مثلأ  دارِ زَنِنِه یعنی دارند درخت را قطع می کنند.

  بامشی کِتِه ره  اِزال وَنه،تِلا کِتِه ره به جنگ شال رِسِنه

                 بر گردان بفارسی: بچه گربه را به خیش یا گاو آهن جهت شخم زدن می بندد و بچه خروس را برای جنگ با شغال می فرستد.

                مفهوم کنائی :بدین مفهوم که هر کس و یا هر چیزی را  جای خودش نقش دادن تا بتوانند نقش خود را ایف کنند .یعنی بسته به توانائی

                های هر فرد به او مسئولیت دادن و از او کار خواستن است .

                   بامشی کِتِه ( BAAMSHEE)= بچه گربه .

                   اِزال ( EZAAL)= همان خیش = یا گاو آهن.

                  وَنه (VAANH)= می بندد . یعنی خیش را به بچه گربه می بندد.

                تلا کِتِه   (TELAAKETEH)= خروس کوچک . و یا بچه خروس .

               رِسِنه ( RESENH) = می فرستد  - رساندن .

                شال ( SHAAL)  = همان شغال است .

    هِوایِ بِهاری ، زن  و شیِ  دَعوا

                برگردان بفارسی : هوای بهاری ،مثل بگو و مگو و مرافعه زن و شوهر است .دعوای زن و شوهر مثل هوای بهاری                                                                      است به همان سرعت و تندی که هوا در بهار خراب می شود و می بارد و به همان تندی و سرعت هوا صاف و آفتابی  میشود . به                                   همان تندی و سرعت شروع شده به همان تندی و سرعت خاتمه می یابد .

                 مفهوم کنائی : کنایه از آن دارد که دعوای زن و شوهر را نباید جدی گرفت و به آن دامن زد .

                  زن و شی ( ZAAN   O   SHEE)= زن و شوه

 بَوی اوو سَردَرمِه شوونه،مِن گمهبِن دَرمِه شوونه

                      برگردان بفارسی : اگر بگی  که آب سرازیری می رود من میگویم که آب سر بالا می رود .

                       مفهوم کنائی : کسی که دروغ های بزرگ و زیاد می گوید ، معمولی ترین و پیش پا افتاده ترین حرفهای او را نمی شود باور کرد .این                               ضرب المثل در ارتباط با چنین افرادی کاربرد دارد .

                     بَوی ( BAAVEE)=بگوئی -از طرف تو گفته بشه

                     اوو ( OO)= آب

                     سَردَرمِه  ( SAAR DAARMH)= سرازیری - شیب بطرف پائین-

                    شوونه (SHOONH) = می رود 

                    گُمه (GOMH)= میگویم از طرف من گفته می شود-

                  بِن دَرمِه ( BEN DAARMH)  = سر بالائی - شیب بطرف بالا    

  پیتِه  کَمِل ره ، لِفا  کنه 

                               برگردان بفارسی : کاه و کلش پوسیده شالی برنج را جهت استفاده دام  با وسیله ائی جمع آوری می کند .

                          مفهوم کنائی : بدین مفهوم بکار می رود که کاری را بیهوده انجام دادن است .در مورد کسانی که کار  بیهوده و منفعتی ندارد                                       انجام میدهد بکار می رود .

                       پیتِه   ( PEETEH)= پوسیده شده

                      کَمِل (KAAMEL)= بعد از برداشت شلتوک برنج و خرمن کوبی شدن  ، آنچه باقی می ماند به زبان تبری گفته می شود کَمِل .شبیه                               کاه  و کلش گندم

                      لِفا  ( LEFA)= چوبی است بطول تقریبی تا 150 سانتی متر که در انتهای آن یک زائده ائی بطول تقریبی 10 سانتیمتر که از این وسیله                         برای جمع آوری همان کَمِل بعد خرمن کوب استفاده می شود .

                      کنه( ;KENH)  = میکند - انجام می دهد .        

  تینارِ آدم ره شال خرنه

                         برگردان بفارسی :  آدم تنها را شغال هم می خورد .

                            مفهوم کنائی : کنایه از این دارد که هیچ وقت کاری رت به تنهائی شروع و انجام نکه مایه شکست خوردن است . خلاصه اینکه                                       آدم تنها ضعیف است .

                                 تینار ( TEENAR)= تنها

                                      شال ( SHAAL)= شغال

                                      خرنه (KHERNH)= می خورد - خرده  می شود

  کِچیکِ  خی  وِراز  بوونه  ، کِچیکِ رو خنِهِ هِراز بوونه

      برگردان بفارسی : بچه گراز روز ی ،گراز بزرگ و قوی می شود ، و نهر کوچک هم روز ی  رودخانه می شود .

          مفهوم کنائی :کنایه از این دارد که کارهای خوب یا بد و کوچک بی اهمیت روزی نتیجه ائی بزرگ خواهند داد .مثلأ تخم مرغ دزد روزی                       شتر دزد می شود . 

            کِچیک (KECHEEK)= کوچک

             خی ( KHEE)= گراز وحشی

             وِراز ( VERAAZ)= گراز وحشی بزرگ و قوی

              رو خنه ( ROOKHENH)= رودخانه کوچک یا همان نهر

                هِراز ( HERAAZ) = منظور رود خانه هراز است

                بوونه ( BOONH)= شدن - می شود

   شال  دَس  و گوو  بِتیم

  برگردان بفارسی : شکم به گاو را بدست شغال سپردن .

  مفهوم کنائی : هنگامیکه هر کسی امانتی را بدست نا اهل و نا امین بسپارد با این ضرب المثل به او هشدار می دهند .

        شال (SHAAL)= همان شغال است 

        دس ( DAAS)= همان دست است

      گوو بِتیم ( GOO BETEEM)= محتویات شکم گاو